Kürtler’in ve Kürdistan’ın Görsel Tarihi

Araştırmacı yazar Mehmet Bayrak Kürtler ve Kürdistan tarihi için önemli bir esere daha imza attı. Yazar Bayrak yeni kitabı “Kürtler’in ve Kürdistan’ın Görsel Tarihi” kitabı “Kadim Coğrafyada Tarihin Ayak İzleri” alt başlığıyla Özge Yayınları’nda çıktı. Yazar kitabıyla, Kürtleri görsel ve yazınsal geçmişleriyle buluşturmayı ve ülkeleri Kürdistan’ın görsel tarihini gözler önüne sermeyi amaçlarken, çalışmasına; batılı gezgin, araştırmacı, ressam ve fotoğrafçıların görsel ürünleri de eşlik etmektedir.

Kürdoloji konusunda oldukça önemli araştırmalar yapan Mehmet Bayrak, görsellerle birlikte sekiz bölümde topladığı “Kürtler’in ve Kürdistan’ın Görsel Tarihi” kitabının önsözünde, “İnanıyoruz ki, Kürdoloji biliminin Batılılar’dan sonra Kürt insanının eliyle yeniden şekillendirildiği bir dönemde bu çalışma, hem bir bütün olarak Doğu bilimlerine hem de Türkiye kültürüne anlamlı bir katkı sunacaktır” vurgusu yapıyor.

“Görsel Tarihte Kürtler ve Kürdistan” ana başlığı altında Türk resmi tarihini sorgulayan yazar, buna cevap olmak üzere Kürt kültürü tarihinin “ilk”leri üzerinde yoğunlaştığı “Kürt tarihine ilişkin satırbaşları”nda, MÖ. 2000 tarihli Sümer eşik taşında Kardaka memleketi adıyla, Kar-Duklar’ın yani Kürtlerin memleketinin adının yazıldığını not düşüyor. Yazar Mezopotamya-Kürdistan-Anadolu’daki inançsal dönüşümleri, Kürtlerin kurdukları devletleri ve kurulu devletlere karşı isyanlarının yanı sıra Ehmedê Xanî’nin şaheseri Mem û Zîn’de bulunan Kürdistan motiflerine de ilk bölümde yer veriyor.

Kitabının ikinci bölümünde geçmişten günümüze “Kürt Görsel Tarihinin Mimarları” olan Seyyahların meşakkatlı yolculuklarını araştırmış. Yazar bu bölümde Türk resmi ideolojisinin seyyahların eserlerine uyguladıkları sansür ve saptırma politikaları irdelenmektedir.

Şiirsel ve görsel tarihte Kürtler

Tarihte yazının icadından önce insanlar, duygu ve düşüncelerini öncelikle “resimli anlatım” diyebileceğimiz kaya ve mağara resimleriyle sergilediğini vurgulayan Yazar Bayrak, yazının icadından sonra ise bunun yerini yazılı şiirsel anlatım almaya başladığını “Şiirsel ve Görsel Tarihte Kürtler ve Kürdistan” başlığı ile üçüncü bölümde örneklemektedir.

Kitabın dördüncü bölümünde ise “Kürt Tarihinin ve Kültürünün İzini Süren Sembol İsimler”e ayrılmıştır. Yazar bu bölümde, Milattan Önceki dönemden başlayarak, 20. yüzyıl başlarına kadar tarih, coğrafya, antropoloji, etnoloji ve folklor dallarında simge haline gelmiş kişilerin ölümsüz katkıları ele almaktadır.

Yazar Bayrak kitabının beşinci bölümde ise 17. Yüzyılda Kürdistan’ın ikiye bölünmesine yol açan Kasr-ı Şirin antlaşması ile 20. Yüzyılda dörde bölünmesiyle noktalanan ve ardından acılı bir coğrafya ve haklar manzumesi bırakan Lozan Antlaşması’nın yarattığı derin travmayı sorgulamaktadır.

Kutsal mekanlar ve tarihi yerler kılavuzu

Kitabın altıncı bölümünde “Asırlık Harita, Fotoğraflar ve Kartpostallar”dan seçilmiş bir Albüm’e yer verilirken, yedinci bölüm de ise “Anadolu-Kürdistan-Mezopotamya Hattı’ndaki Kadim Dinler, Kültürler ve Kutsal Mekanlar”ı konu ediniyor. Yazar bu bölümde, insanlık tarih boyunca hemen tüm kadim dinlerle kutsal mekanların ve kültür uygarlıkların dağ ve su kaynakları zengin olan alanlarda kurulduğuna dikkat çekerek, “Kürt coğrafyasında tarihi yapılar ve kutsal mekanlar”ın kılavuzuna da yer veriyor.

Yazar aynı bölümde, editör sıfatıyla 1993 yılında yayımladığı “Kürt Kültürünün Kaynakları” konulu esere yaptığı örneklemeli “Uygarlıklar Beşiği Kürdistan” ek bölümü de eşlik etmektedir. Kitabın sekizinci olan son bölümünde ise yazar, eserleri üzerine kaleme alınmış kimi yazı ve konuşmalara yer vermektedir.

Çoğu Kürdoloji alanında olmak üzere şimdiye kadar 30 kitaba imza atan Yazar Mehmet Bayrak “Kürtler’in ve Kürdistan’ın Görsel Tarihi” kitabı ile de Kürtleri görsel ve yazınsal geçmişleriyle buluşturuyor. 680 sayfadan oluşan “Kürtler’in ve Kürdistan’ın Görsel Tarihi” kitabı, Kürtler ve Kürdistan tarihi, kültürü, coğrafyası hakkında bilgi almak isteyenler için bir kılavuz niteliğindedir.

***

Mehmet Bayrak:

Araştırmacı Kürt yazar, Türkolog ve Kürdolog Mehmet Bayrak, 1948 Sarız-Kayseri doğumludur. “Tevfik Fikret ve Devrim” ilk kitabıyla yazım dünyasına adım atan yazar, “Kürdoloji Belgeleri”, “Pir Sultan Abdal”, “Kürt Halk Türküleri”, “Alevilik ve Kürtler”, “Kürtler’e Vurulan Kelepçe: Şark Islahat Planı”, “Kürtler ve Ulusal- Demokratik Mücadeleleri”, “Geçmişten Günümüze Kürt Kadını”, “Dersim Koçgiri Katliamı”, “Kürt ve Alevi Tarihinde Horasan”, “Alevi Katliamları’, “Êzîdî-Kızılbaş-Yaresan Kürtler” gibi otuz kitaba imza attı.

Cemal Turan / Politika