Cumartesi Anneleri Ermeni aydınları andı

Cumartesi Anneleri, şair Taniel Varujan şahsında evlerine geri dönemeyen, bir mezar taşları bile olmayan İstanbullu Ermeni aydınlar için bir araya geldi. Varujan’la birlikte şiirlerinin de yok olduğunu belirten Cumartesi Anneleri, “103 yıl geçse de aradan, bu toprakların şairi seni unutmadık!” dedi. 

 

Cumartesi Anneleri, kayıpların akıbetini sormak ve faillerin yargılanması talebiyle 683’üncü kez Galatasaray Meydanı’nda bir araya geldi. Her hafta olduğu gibi yine, “Failler Belli, Kayıplar Nerede?” pankartı açan Cumartesi Anneleri, pankartın üzerine ise kaybedilenlerin fotoğraflarıyla kırmızı karanfil bıraktı. Oturma eylemine çok sayıda kişi katıldı.

 

Bu hafta 24 Nisan 1915 gecesi Pangaltı Nalbant Sokak’ta bulunan Karavela Apartmanı’ndaki evinden gözaltına alınarak karakola götürülen 31 yaşındaki şair Taniel Varujan şahsında evlerine geri dönemeyen, bir mezar taşları bile olmayan İstanbullu Ermeni aydınlar için bir araya gelindi.

 

 

Eylemde ilk olarak 21 Mart 1995’te gözaltında kaybedilen ve daha sonra cenazesi bulunan Hasan Ocak’ın ağabeyi Ali Ocak konuştu. Ermeni aydınların 103 yıl önce kaybedildiklerini hatırlatan Ocak, “Kaybetme suçlarının 103’üncü yılındayız. Bu operasyonla devlet bir türlü hesaplaşmadı ve yüzleşmedi. Devlet bununla yüzleşmiş olasıydı sonrasında belki insanlık suçlarıyla karşılaşmayacaktık. Devletin önce Ermeni aydınlara karşı işlenen suçlarla sonra da 90’lardaki kayıplarımızın kemikleriyle yüzleşmesiniz istiyoruz” diye konuştu. 

 

 

Daha sonra konuşan gazeteci Pakrat Estukyan, Varujan’ın yaşam hikayesine kısaca değindi. Estukyan, “Taniel Varujan, 1884 yılında doğdu. 1902 yılında babasıyla birlikte İstanbul’a geldi. İtalya’ya okumak için gitti. Sosyal Bilimler okudu. Okulunu bitirdikten sonra Avrupa’dan geri döndü. Onun yerinde başkası olmuş olsaydı bugün geri dönmezdi. Kendi memleketi Sivas’ta öğretmenlik yaptı. İstanbul’a şiirlerini yazmak için geldi” dedi.  Estukyan, Varujan’ın Ermenice yazdığı “Antasdan” (Dünyayı takdis) şiirini okudu.  

 

 

Bu haftaki açıklamayı Cumartesi İnsanlarından Sebla Arcan yaptı. “103 yıl geçse de aradan, bu toprakların şairi Taniel Varujan’ı unutmadık!” diyerek konuşmasına başlayan Arcan, 24 Nisan 1915 tarihinde İttihat ve Terakki hükümetinin İçişleri Bakanı Talat Bey'in emriyle başlatılan operasyonlarda,  250 İstanbullu Ermeni aydının evlerinden, ‘bir saat içinde döneceksiniz’ denilerek gözaltına alındığını belirtti. 

 

 

Gözaltına alınanların ilk olarak karakollara götürüldüğünü ifade eden Arcan, daha sonra Sultanahmet’teki Merkez Cezaevi’ne nakledildiklerini ve 25 Nisan 1915 tarihinde kendilerine hiçbir bilgi verilmeden Haydarpaşa’dan özel bir trenle Ankara’ya doğru yola çıkarıldıklarını söyledi. Arcan, “158 kişilik grup Çankırı’ya, 92 kişilik grup Ayaş’a götürüldü. Gözetim altında bulunan bu insanlardan 174'ü jandarma ve polis korumasındayken ıssız vadi ve ormanlarda vahşice öldürüldü.  Açıkta bırakılan bedenleri, doğanın yok etmesine terk edildi. Bir mezar taşları bile olmadı. Resmi kayıtlara ya firar ettikleri ya da serbest bırakıldıkları yazıldı” dedi.  Arcan, 24 Nisan’ın Ermeni toplumunun sesini kesme ve bu toprakları Ermenisizleştirme operasyonunun başlangıcı olmasının yanı sıra bu topraklarda toplu kaybetme tarihinin de başlangıcı olduğunu dile getirdi. 

 

 

Kaybedilenlerden birinin de “Yoksulluğun, alın terinin, emeğin, aşkın ve yurtseverliğin şairi” olarak bilinen Taniel Varujan olduğunu söyleyen Arcan,  şöyle devam etti: “Taniel Varujan, 20 Nisan 1884’ de Sivas’a bağlı Pırkınik köyünde doğdu. İlkokulu bitirdikten sonra İstanbul’a geldi. Çok parlak bir öğrenci olan Varujan, eğitim için Venedik’e gönderildi. 1905 yılında Venedik’teki okulundan mezun oldu ve üniversite eğitimi için Belçika’ya gitti. Gent Üniversitesi’nde edebiyat, sosyoloji ve ekonomi eğitimi gördü. Belçika’da sosyalist düşünceyle tanıştı ve bu düşüncenin savunucusu oldu. 1909 yılında üniversiteden mezun olunca İstanbul’a geldi. Kısa süre içinde edebiyat çevresinde tanınan biri oldu. 31yaşındaki, biri henüz doğmamış üç çocuk babası Taniel Varujan, 24 Nisan 1915 gecesi Pangaltı Nalbant Sokak’ta bulunan Karavela Apartmanı’ndaki evinden gözaltına alındı. 25 Nisan 1915’te Çankırı’ya sevk edilenlerin arasında o da vardı.”  

 

 

Önceki tecrübelerinden bunun bir ölüm yolculuğu olduğunu hem yola çıkanların hem onları uğurlayan diğer tutukluların bildiğini söyleyen Arcan, “Gidenler, kalanlara ‘biz ölüme gidiyoruz, yetimlerimize iyi bakın’ dediler. Kalecik’e bağlı Tüney köyü yakınlarına ulaşan konvoya önceden organize edilmiş bir çete saldırdı. Tutukluları korumakla görevli jandarma ve polis saldırıyı seyrettiler. Taniel Varujan ve dört arkadaşını vahşice öldürenler, onların paralarını, giysilerini aldı. Yeni çalışmalarını yazdığı 6 defter Varujan’ın yanındaydı. Kendisiyle birlikte şiirleri de yok oldu” ifadelerini kullandı.  Arcan, “103 yıl geçse de aradan, bu toprakların şairi seni unutmadık!” diyerek devleti yönetenlere ve topluma bu toprakların bütün hakikatleriyle yüzleşme çağrısında bulundu.