Sokağa çıkma yasakları ve ölümler

TİHV Dokümantasyon Merkezi verilerine göre, 'sokağa çıkma yasağı'nın ilk ilan edildiği tarih olan 16 Ağustos 2015 ile 18 Mart 2016 tarihleri arasında en az 310 sivil, sadece resmi sokağa çıkma yasağı ilan edilmiş zaman dilimleri içerisinde, ilgili çatışma ortamlarında yaşamlarını yitirdi. Rapora göre, AKP Hükümeti ve devlet yetkililerinin "terörist" tanımında bulunduğu bu kişilerden 72'si çocuk, 62'si kadın ve 29'u ise 60 yaşın üzerinde.

Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), "sokağa çıkma yasağı" ilan edilen merkezler ve yaşanan sivil can kayıpları konusunda önemli verilerin yer aldığı bir rapor paylaştı. Basın kaynaklarının taranması, ilgili kamu kurumlarının resmi web siteleri, tanık ve avukat anlatımları, görüntü kayıtları, sivil toplum örgütleri ve siyasi partilerin raporları ve başvurulan tanıklıkları vb. araçlar vasıtasıyla derlenen rapora göre, 16 Ağustos 2015 ile 18 Mart 2016 tarihleri arasında başta Diyarbakır (34 kez), Şırnak (9 kez) ve Mardin (11 kez) olmak üzere Hakkâri (5 kez), Muş (1 kez), Elazığ (1 kez) ve Batman'da (2 kez) toplam 22 ilçede, resmi olarak en az 63 süresiz ve gün boyu "sokağa çıkma yasağı" tespit edildiği kaydedildi.

Bu yasaklar nedeniyle ise, 2014 nüfus sayımına göre; ilgili ilçelerde yaşadığı bilinen en az 1 milyon 642 bin kişinin en temel yaşam ve sağlık hakları ihlâl edildiği vurgulandı.

Raporda, bununla birlikte net bir bilgi edinilememekle beraber Sağlık Bakanı'nın 27 Şubat 2016 tarihli açıklamasına göre, 355 bin kişinin yaşadıkları il ve ilçeleri terk ederek zorunlu olarak yerlerinden edildiğinin altı çizildi.

"TİHV olarak meydana gelen her ölümde aynı üzüntü ve endişeyi duyuyor olsak da, TİHV Dokümantasyon Merkezi sokağa çıkma yasaklarına ilişkin bilgi notlarının bugüne kadar sadece yaşamlarını yitiren sivilleri kapsamasının nedenlerinin, hem çatışmalı ortamlarda sivillerin maruz kaldığı yaşam hakkı ihlallerinin Türkiye'nin geçmiş yıllarına oranla kıyaslanamayacak ölçüde oluşunun getirdiği sorumluluk, hem de güvenlik güçleri ve militanlara ilişkin bilgilerdeki eksiklik ve çelişkilerin şu günlerde teyit edilebilir ve kamuoyu ile paylaşılabilir durumda olmayışı olduğunu belirtmek gerektiğine inanıyoruz" denilen raporda paylaşılan verilere göre 'sokağa çıkma yasağı'nın ilk ilan edildiği tarih olan 16 Ağustos 2015 ile 18 Mart 2016 tarihleri arasında en az 310 sivil, sadece resmi sokağa çıkma yasağı ilan edilmiş zaman dilimleri içerisinde, ilgili çatışma ortamlarında yaşamlarını yitirdi.

79 kimliği belirsiz cenaze var !

Bu verilere Cizre'de kimliği teşhis edilmeden defnedilen en az 59 cenaze ile Sur'da yaşamını yitirdikleri bilinen en az 20 kişiye ait kimlik teşhisi için Adli Tıp Kurumları'nda bekletilen cenazeler ise eklenmedi.

Kurum, son olarak, 6 Şubat 2016 tarihinde "Sokağa Çıkma Yasakları ve Yaşam Hakkı İhlalleri" başlığı ile kamuoyu ile paylaşılan bilgi notunun neredeyse 2 aydır paylaşılamamasının ve o bilgi notunda henüz kimliği belirlenemeyen en az 79 cenazeden söz edilmesinin nedeni olarak ise içerisinde bulunulan süreçte karşılaşılan kimi ihlalleri gösterdi.

Meydana gelen bu ölümlere ilişkin "yargısız infaz koşullarının mevcut olup olmadığının değerlendirmesi ise ancak etkin soruşturma süreçleri sonucunda yapılabilecektir" denildi.

Yine "Yaşam Hakkı" tanımı itibariyle "ölüme sebebiyet verebilecek yaralanma" ibaresi ile kişilerin canına kast eden tüm durumları kapsamakta olmasına rağmen temel olarak soruşturmalar yürütülmediği için ve örneğin yine Cizre'de büyük ölçüde tanıklara erişilmesinin imkansızlaştırılmış olması veya Sur'da sivil oldukları iddia edilen kişiler dahil olmak üzere ilçeden tahliye edilen kişilerin hızla gözaltı ve tutuklama süreçlerine alınmaları vb. gerekçelerle yaralananlara ilişkin bilgiye erişim de oldukça kısıtlı olduğundan hazırlanan bilgi notunun sadece 'yaşamını yitiren' sivilleri kapsadığı kaydedildi.

Bu bilgiler ışığında hazırlanan raporda şunlar kaydedildi:

" * 16 Ağustos 2015 ile 18 Mart 2016 tarihleri arasında sokağa çıkma yasakları süresince en az 310 sivil yaşamını yitirmiştir. Bu kişilerden; 72'si çocuk, 62'si kadın ve 29'u 60 yaşın üzerindedir. Ayrıca, en az 79 kişi ise Cizre ve Sur'da yaşamlarını yitirmiş ve henüz kimlik teşhisleri yapılamamış olduğu için bu verilere dahil edilmemiştir.

* Ölümlerine ilişkin bilgiye erişilebilen en az 76 sivilin sağlığa erişim hakkından yoksun bırakılmaları sonucu yaşamlarını yitirdikleri görüşü bulunmaktadır.

* Yine ölümlerine ilişkin bilgiye erişilebilen en az 180 sivilin ev sınırları içerisinde; bu kişilerden 162'sinin açılan ateş ve tanklardan atılan top mermileri, 18'inin ise sokağa çıkma yasağı ve çatışma ortamının yarattığı etki ile sağlık sorunları yaşamaları sonucu yaşamlarını yitirdikleri düşünülmektedir. Çarpıcı bir durum olarak ev sınırları içerisinde yaşamını yitiren sivillerin sayısı tek başına Cizre'de 137 insandır.

Ayrıca yukarıdaki verilere dahil edilemeyen kimi olgular da mevcuttur;

* En az 79 kişinin cenazelerinin ya Adli Tıp Kurumları'nda kimlik teşhisi için bekletilmekte olduğu ya da değişen yönetmeliklere binaen Kimsesizler Mezarlıkları'na gömüldükleri veya defnedildikleri yerlerin bilgisinin kamu görevlileri tarafından verilmemekte olduğu ifade edilmektedir.

* Şırnak'ın Silopi ilçesinde 1 karından ateşli silahla vurulma sonucu 7 aylık ölü doğum meydana gelmiş; en az 10 sivil sokağa çıkma yasağının sürdüğü ilçelerin yakınındaki mahallelerde resmi sokağa çıkma yasağı ilanı veya operasyon olmayan bölgelerdeki toplumsal gösteriler sırasında, güvenlik güçlerinin açtığı ateş sonucu vurularak veya göz yaşartıcı kimyasallar gibi toplumsal olaylarda zor kullanım araçlarının yarattığı etki nedeniyle yaşamlarını yitirmiştir.

MUŞ

Varto: 1. Rahmi Kızıltaş (36), 2. Abdullah Toprak(26), 3.-4. Henüz kimlikleri öğrenilemeyen 2 kişi

DİYARBAKIR

Silvan: 1.Serhat Bilen(25) 2.Hanife Durak(80) 3.Veysi Toraman(60) 4.Vedat Akcanım(17) 5.Deniz(17)6.Barış Çakıcı(10) 7.Hayriye Hüdaverdi(70) 8.Ferhat Gensür(17) 9.Müslüm Tayar(22) 10.Sertip Polat(20)11.Engin Gezici(24) 12.İsmet Gezici (55) 13.Rıdvan Us(20) 14.Yakup Sinbağ(20) 15.Latif Nangir(78)

Bismil: 1. Bilal Bozkur(19/22) 2.Abdullah Sügüci(32) 3.Doğan İnce(16) 4. Şeyhmus Düşerge(18) 5.Numan (Halil) Kurtdiş(19) 6.Berat Güzel(12) 7.Elif Şimşek(8) 8.Agit Yıldız(22)

Sur: 1. Helin Şen(12) 2.Halil Tüzülerk(27) 3.Mehmet Demirel(yetişkin) 4.Sezgin Demirok 5.Şoreş Mehmet Mutlu 6.Cüneyt Yeni 7.Aziz İlhan(47) 8.Melek Apaydın(38) 9.Rozerin Çukur(17) 10.Turgay Girçek(19)11.Gündüz Akmeşe(28) 12.Henüz kimliği öğrenilemeyen 80'li yaşlarında 1 erkek 13.Hakan Aslan 14.Murat Menekşe(13) 15.Erhan Keskin(18) 16.Casim Kaya(24)17.Fatma Ateş(55) 18.Gülistan Aysal(21) 19.Fırat Çelik(24) 20.Dilber Bozkurt 21.Mehmet Abdullah Yalvarma 22.Mazlum Karakoç 23.Cüneyt Aydemiş24.Uğur Burakmak (NOT:Ayrıca kimlik teşhisi için bekleyen 20 cenaze olduğu bilgisi edinilmiştir.)

Bağlar: 1. Özgür Çelenk(18) 2.Eyüp Çelik(24)

HAKKÂRİ

Yüksekova: 1. Fettah Es (37) 2. Yakup Babat (24) 3.Mehmet Reşit Arıcı(17) 4.Naim Nuyan(29) 5.Ersin Aydın(37)

ŞIRNAK

Cizre: 1.Cemile Çağırga(10) 2.Özgür Taşkın(18) 3.Meryem Süne(53) 4.Bünyamin İrci(14) 5.Muhammed Tahir Yaramış(35 günlük) 6.Eşref Edin(56) 7.Selman Ağar(10) 8.Mehmet Emin Levent(29) 9.Osman Çağlı(18) 10.Sait Çağdavul(21) 11.Şahin Açık(74) 12.Mehmet Erdoğan(75) 13.Mehmet Sait Nayici(16)14.Zeynep Taşkın(19) 15.Maşallah Edin(35) 16.Hacı Ata Borçin(75) 17.Gadban Bülbül(78) 18.Mehmet Dökmen(71) 19.Bahattin Sevinik(50) 20.Suphi Sarak(50) 21.İbrahim Çiçek (79) 22.Mülkiye Geçgel (48)23.Resul Ekinci(65) 24. Hediye Şen(30) 25.Doğan Aslan(24) 26.İbrahim Akhan(15) 27.Selahattin Bozkurt(70) 28.Yılmaz Erz(42) 29.Lütfü Aksoy(25) 30.Zeynep Yılmaz(40) 31.Cahide Çıkal(35) 32.Mehmet Tekin(35) 33.Doğan İşi(18) 34.Mehmet Saçan(38) 35.Emine Duman(75) 36.Azime Aşan(59) 37.Dikran Sayaca(25) 38.Ferdi Kalkan(20) 39.Abdulmecit Yanık(27) 40.Hacı Özdal(25) 41.Miray İnce(3 aylık)42.Ramazan İnce (80) 43.Kumru Işık(85) 44.Hüseyin Ertene(16) 45.Hüseyin Selçuk(5) 46.Abdülaziz Yural(28) 47.Zeynep Demir(65) 48.Ali Tetik(34) 49.Kazım Tonğ(51) 50.Cabbar Taşkın(40) 51.Sezai Burçin(43) 52.Hediye Erden(60) 53.Besna Zırığ(50) 54.Fatma Acet(40) 55.Bişeng Goran(12) 56.Nidar Sümer(17) 57.Halis Sümer(45) 58.Osman Tekin(50) 59.Tayfur Yaşlı(19) 60.Şivan Cebrail Mungan(24)61.Murat Ekici(22) 62.Murat Egül(24) 63.Ahmet Zırığ(35) 64.Şükrü Coşkun(20) 65.Nebi Katlav(22) 66.Ali Bağdur(25) 67.Mehmet Hacı Tongut(32) 68.Mehmet Şirin Erdinç 69.Garip Mubarız (18) 70.Veysi/Hacı Elçi(30) 71.Abdulmenaf Yılmaz(50) 72.Yakup Isırgan 73.Mehmet Şahin(77) 74.Emame Şahin (77) 75.Yusuf Akalın(12) 76.Büşra Akalın(10) 77.Veli Müjde(38) 78.Abdullah İvedi(25) 79.Hayrettin Şınık(10) 80.Mehmet Rıdvan Kaymaz(36) 81.Hüseyin Paksoy(16) 82.Mehmet Kaplan(35) 83.Serhat Altun(23) 84.Abdülhamit Poçal 85.Selman Erdoğan 86.Ahmet Tunç(50) 87.Cihan Karaman(23) 88.Rüzgar Yıldızgörer(25) 89.Selami Yılmaz(25) 90.Nusreddin Bayar(20) 91.Sultan Irmak(16) 92.Selim Turay(22) 93.Şervan Kenan Adıgüzel94.Mehmet Özkul(yetişkin) 95.Nizar Isırgan 96.Cengiz Sansak 97.Ramazan Çömlek 98.Zerin Uca(22)99.Sahip Edin(30'larında) 100.Abdullah Gün (16) 101.Yunus Meral 102.Tahir Akdoğan(16) 103.Mevlüde Özalp 104.Fehmi Fakah Dinç(yetişkin) 105.Fatma Demir(yetişkin) 106.Barış Gasir(yetişkin) 107.Sabri Sezgin(18) 108.Abdülselam Turgut(yetişkin) 109.Mahsum Erdoğan 110.Muharrem Erbek(23) 111.Sinan Kaya(22) 112.Mehmet Kulbay(22) 113.Burhan Taşdelen 114.Aydın Erol 115.Ferhat Karaduman(16)116.Nursel Dalmış(18) 117.Murat Şimşek(16) 118.Abbas Güllübahçe 119.Tuğba Eminoğlu 120.Erdal Şahin(29) 121.Rohat Aktaş(yetişkin) 122.Adil Küçük(yetişkin) 123.Mahmut Duymak(51) 124.Umut Ürek125.Ramazan İşçi 126.Metin Karane 127.Dersim Aksoy 128.İslam Balıkesir 129.Ömer Baran(25)130.Mustafa Gasyak(16) 131.Ali Fırat Kalkan 132.Kasım Yana(18) 133.İzzet Gündüz(yetişkin) 134.Berjin Demirkaya 135.Sakine Şiray(yetişkin) 136.Ekrem Sevilgen(17) 137.Serdar Özbek(32) 138.Mehmet Benzer(19) 139.Tajdin Nerse(22) 140.Mehmet Dalmış(31) 141.Mehmet Yavuzel(yetişkin) 142.Rıdvan Ekinci143.Bişeng Kolanç 144.Cihat Altun(22) 145.Mehmet Yılmaz(23) 146.Cüneyt Kızıltay 147.Güler Eroğlu(20)148.Mehmet Edin 149.Star Özkül 150.Hasan Ayaz(14) 151.Yılmaz Geçim(15) 152.Mesut Özer(17)153.Cengiz Gerem(15) 154.Derya Koç(yetişkin) 155.Azad Yılmaz(19) 156.Hakkı Külte(13) 157.Çimen Tankan 158.İsmail Çetin 159.Murat Erdin 160.Hasan Tağ(yetişkin) 161.Agit Küçük 162.Harun Barın163.Hülya Aktaş(yetişkin) 164.Cemile Erden(28) 165.Mehmet Tunç(yetişkin) 166.Orhan Tunç 167.Veysi Bademkıran(17) 168.Yasemin Çıkmaz(17) 169.İbrahim Temel 170.Yakup Yalçın 171.Felek Çağdavul 172.Fırat Malgaz 173.Yakup Dadak 174.Ramazan Aydın 175.Lokman Bilgiç 176.Hüseyin Kaya 177.M. Emin İdim(çocuk) 178.Tahir Çiçek(çocuk) 179.Aydın Güner(yetişkin) 180.Abdullah Özgül 181.Meryem Akyol182.Ramazan Biriman 183.Hüseyin Kayaalp (16).

Ayrıca Cizre'den Adli Tıp Kurumlarına getirilip kimlik teşhisi yapılmadan gömüldüğü bilgisi edinilen en az 59 cenaze tespit edilebilmiştir.

Silopi: 1. Hüseyin Güzel (70) 2.Yusuf Aybi(80) 3.Reşit Eren(17) 4.Axin Kanat(16) 5.İbrahim Bilgin(18) 6.Şiyar Özbek(25) 7.Süleyman Çoban(70) 8.Taybet İnan(57) 9.Yusuf İnan(40) 10.Ayşe Buruntekin(40) 11.Mehmet Mete Kutluk(11) 12.Ömer Sayan(70) 13.Hasan Sanır (75) 14.Salih Erener(/Salihe Şirnexi-75) 15.Seyfettin Sidar(30) 16.İsmail Yevşan(55) 17.Necati Öden(18) 18.Ömer Yalman(45) 19.Ömer Maslu(70) 20.Pakize Nayır(25) 21.Sêvê Demir(41) 22.Fatma Uyar(27) 23.İslam Atak (20) 24.Hasan Yağmur(42) 25.Aydın Mete(16) 26.Yusuf Yağcı(25) 27.Şirin Altay (43) 28.Narinç Kızıl(52) 29.Henüz kimliği bilinmeyen 30'lu yaşlarında bir erkek

İdil: 1. M.Sadık Bozeri(57) 2.Vedat Gürbüz(24) 3.Mazlum Kapalıgöz(17) 4.Aziz Akan(30) 5.Orhan Abay(16)6.Sevilay Yıldız(15) 7.Fatma Eraslan(13) 8.Abdullah Ecevit(39) 9.Mete Ağırhan(15) 10.Ahmet Varlı(15)11.Veli Aşar(18) 12.Şevki Geldisöz 13.Hacı Karakaş 14.Ramazan Gümüş(14) 15.İrfan Çağlar(24)

MARDİN

Nusaybin: 1.Ahmet Sönmez(50) 2.Şahin Turan(25) 3.Selamet Yeşilmen(44) 4.Abdulkadir Yılmaz(65)5.Hasan Dal(45) 6.Musur Aslan(19) 7.Emin Öz(55) 8.Muhammed Altunkaynak(19) 9.Nurhan Kaplan(45)10.Şerif Alpar(55) 11.Sedat Güngör(22) 12.Mehmet Emin İnan(55) 13.Cudi Teber (23) 14.Mahsum Alpdoğan(19) 15.Fehime Aktı(56) 16.Hakan Doğan(15)17.Henüz kimliği bilinmeyen 1 kişi 18. Medeni Orak (45) 19.Rohat Karakoç 20.Hasan Korkmaz(60)

Dargeçit: 1.İdris Cebe(18) 2.Takyedin Oral(yetişkin erkek) 3.Necim Kılıç(67) 4.Sabahat Kılıç(28) 5.Fatma Kılıç(50)

DİHA