Lütfen bekleyin.. Lütfen bekleyin..
Lehçeyanê kurdî ra kirmanckî nika rewşa ci dûştê tehlûke de ya. Goreyê UNESCO na lehçe do eke wina bibo heta çend serran do vîndî biba.
Nê davîst serranê peyênan de vera na rewşa kirmanckî de hetê Grûba Xebate ya Vateyî ra xebatêk dîyaybî destpêkerdiş. Eke roja ma ya ewroyêne de hende kesî bi ziwanê dayîke nuşteyan nusenî û edebîyat virazenî, zafaneyê ci saya na grûbe de ya.
Heta ke OHAL ame îlankerdiş zî derheqê lehçeya kirmanckî de xeylê sazî û dezgehî estbîy û nê sazî û dezgehan ra Kurdî-Der, Enstîtuya Ziwanî, JIYAN TV, Azadiya Welat, TV 10 û sewbîna xeylê dezgehê ziwanî bi Qerarnameyê Hukmê Qanûnî (KHK) ameyî padayîş. Nika dezgehê ke ziwanî reyde eleqeder benî xeylê kêmî bîyî, labelê yê ke mendî zî estena xo pawenî û hewl danî hesasîyetê xo yê derheqê ziwanî de bidomnî.
Ma na rewşe û rewşa pêroyî ya lehçeya kirmanckî Nuştox Mehmûd Nêşiteyî reyde qisey kerd.
Wezîfe ra ameyî eştiş
Nuştox Nêşiteyî qiseykerdişê xo de bale ant rewşa îstîsnayî (OHAL) ya ke herême de ameya îlankerdiş ser û wina va: “Tirkîya de çend aşmî yo ke rewşêka taybetine esta. Xora nê şert û mercan de her kes zirar vîneno; yê ke xebatê sosyalan kenî, yê ke xebatê ekonomî kenî û yê ke xebatê edebîyat û ziwanî reyde eleqeder benî, heme zirar vînenî. Nê şert û mercan de kirmanckî, kurmancî û ziwanê bînî zî zirar vînenî. Ma ewnîyenî kesê ke unîversîteyan de ziwanî ser o bi hawayo aktîf xebetîyenî, akademîsyenî kenî, heme wezîfe ra ameyî eştiş. Yeno zanayîş 9-10 akademîsyenê ke Unîversîteya Artuklu de kurdkî û edebîyatê kurdkî reyde eleqeder bîyêne, wezîfe ra ameyî eştiş.”
Kirmanckî zî zirar vîneno
Nêşiteyî qiseykerdişê xo de xebatê ke 7-8 aşmî verê ameyêne kerdiş û rewşa ewroyêne muqayese kerd û wina va: “Şert û mercê nikayîn zirar dayo ziwanî. 7-8 aşmî verê cû her roje ziwanî ser o panel, konferans û sewbîna ameyênê viraştiş, labelê badê ke şert û mercî bedilîyayî, qayûmî ameyî tayînkerdiş û ûsb. xebatê ziwanî zî zirar dîyî. Nika panelî nêvirazîyenî, konferansî nêvirazîyenî, kovarî nêvejîyenî û vila nêbenî û ûsb. nê heme zî zirar danî ziwanî. Hetê nînan de kirmanckî zî zirar vîneno. Eke wina nêbîyêne kirmanckî zî aver şîyêne.”
Qayûmî virdarnayî
Nêşiteyî qiseykerdişê xo de qala xebatê Grûba Xebate ya Vateyî kerd û qiseykerdişê xo wina domna: “Grûba Xebate ya Vateyî no 20 serrî yo ke ronîyaya û xebatanê xo domnena. Ma nika zî seba dîyayîşê xelatê musabaqeyî kom bîyî û netîceyê musabaqeya şîîre û hîkayeyan dîyar kerd. Goreyê ma ewro zî kirmanckî hîna sekerat de ya. Heta nika xebatêka derge, xorî û zehmetine virazîyaya û ma sey Grûba Xebate ya Vateyî bi wesîleya na musabaqe netîceyê na xebate dîy. Êdî şarê ma hîkaye, roman, şîîre û ûsb. nusenî. Kirmanckî aver şîya; bi kirmanckî ferhengî estî, kitabê raştnuştişî estî. Reyna çiqas çîyê ke bi fekkî estî, hetê folklorîkî de ma înan arê danî. Labelê sey ke mi va badê ke qayûmî ameyî tayînkerdiş ra nata nê xebatî ameyî vindarnayîş û qayûman xebatê ziwanî hîna dijwar kerdî. Tabî nêyî tesîrê xo ma hemînan ser de viraşto.
Ganî bibo ziwanê kuçeyan
Nuştox Mehmud Nêşiteyî derheqê rewşa kirmanckî de hêvîyê xo bi no hawa îfade kerd: “Meseleyê ziwanî meseleyêka derg û dila wa. Ewro ma eşkenî pesnê xo bidî û vajî; ewro romanê ma estî, hîkayeyê ma estî, şîîrê ma estî û sewbîna. Labelê reyna zî kirmanckî hema zî ha sekerat de wa. Çimkî wexto ke merdim şono kuçeyan, ewja de vîneno ke domanî yewe zî kirmanckî qisey nêkeno. O ziwano ke ma vajî ganî yo û o ziwano ke ma vajî mergî ra xelisîyayo, ganî bibo ziwanê kuçeyan. Reyna ganî bibo ziwanê gedeyan. Eke neslo ke yeno kirmanckî qisey nêkero û dîyalekta kirmanckî nêkewo fekê înan, o wext kirmanckî leza leze nêxelisîyena. Sey vatişê peyên ke eke ez fikrê xo vaja, ganî ma heme bi domananê xo, kuçeyan de, ziqaqan de heme çîyî ra ver bi ziwanê xo qisey bikerî. Waştişê ma no yo. Ancax eke ma kedêka winasî bidî, ziwan xelisîyeno.”
Politika
