Sılo Qız ya da hüzünlü yalnızlık

PİRHA olarak ziyarete gittiğimizde, bakımsız tek damlı ve küçük bir evde kızıyla birlikte yaşarken bulduk bu Dersim’in acıları kadar yaşlı dengbeji. Usulca yatağından kalkarak sarılıp gözlerimizden öpüyor, o binlerce ağıdı çığlığa büründüren dudaklarıyla. “Xer amay sıma” diyor, yüreği gibi titreyen sesiyle. Nasıl titremesin ki yüreği, sesi ve düşleri? 38 katliamında tüm yakınlarını kaybeden ve keman çaldığı için “Bizi eğlendirir bunu öldürmeyelim” diyerek katledilmeyen ama 102 yıldır biteviye kanayan ağıtlarla geçmişi hep yaşayan büyük bir dengbejdir Sılo Qız.

“HEY WAH HEY”

İki yıldır kemansız yaşadığını, takatsizliği nedeniyle çalamayacağını bilmemize rağmen yanımızda götürdüğümüz kemanı uzatıyoruz usulca. Sılasını özlemiş bir gurbet insanı ya da yavrusuna kavuşan bir kartal gibi uzanıyor kemana. Herkes omuzuna koyarak çaldığı kemanı alıyor bacaklarının arasına, çalamıyor artık ama yavrusunu okşar gibi çalmaya çalışıyor sadece. O da biz de biliyoruz ki, o dağ yamaçlarına kurularak gürül gürül sesiyle söylediği kılamlar artık geride kaldı. Belki de bir daha eline alamayacak kemanını, bu bizlere binlerce yıllık masalları armağan eden usta. Bunu biz de biliyoruz dengbej de biliyor. O her kemana arşeyi sürdüğünde, istediği çığlığı alamayınca “Hey wah hey” dedikçe bizimde gözlerimize yağmura duran bir bulut oturmaya başlıyor.

ANADİLİN O YALINLIĞINDA DURULANIYOR

Anadiliyle konuşuyor bizimle, sadece bizimle değil o hep kırmançi konuşuyor herkesle. Haq’ı, Xızır’ı, Anafatma’yı en yakıcı yakarmayı anadiliyle yapılabileceğini iyi biliyor çünkü!

Yalnız bir hüzün, yüzyıllık anılar ve Sılo Qız”ın acıları, evin her kıyısından sesleniyor gibi ve Dengbej biz gittiğimizde de yine onlarla baş başa kalacak biliyoruz.

Eline eğiliyoruz çıkarken, öperken gözlerimizi anadilinden “Yine gelin, çok gelin, sohbet ederiz, gücüm yettiğince” diyor bize, o ‘kederleri nasıl içine sığdırdığına akıl erdiremediğimiz’ gözlerine oturttuğu gülümsemesiyle.

AKŞAMIN HÜZNÜ

Ağır ağır, bir ömrün son demlerine benzeyen akşam çökmeye başlarken çıkıyoruz kapıdan. Arkamızda Dersim’e ve geçmişe en yakışan ağıtlar yakan usta dengbejin ufalmış bedenini, bir somyadan ibaret yatağını, eskimiş bir sobayı ve hüzünlü bir yalnızlığı bırakarak.

AYILAR EVİ BASIYOR

Kapıda dengbejin kızı Yemoş Doğan en alçak gönüllü haliyle uğurlamaya çalışırken anlatıyor Sılo Qız’la geçen günlerini.

“Yapayalnızız işte, siz şimdi gideceksiniz ve yoksul bir yalnızlıkla baş başa kalacağız ben ve babam.”

Öğle uğultulu bir yalnızlıktan bahsediyor ki Emoş Doğan, irkiliyoruz bu koca dağların ortasındaki birkaç evi kalmış köyde.

“Biz ve yaban hayvanları yan yana yaşıyoruz” diyor Emoş Doğan ve iki gün önce ki o ürkütücü olayı anlatıyor bize. “Ayılar geldiler gece yarısı kapıya yüklendiler, kapı arkasına kadar açıldı. Birkaç köy köpeği havlayarak geldiler ve kovaladılar ayıları” derken, düşlerimize gece yarısı köy ıssızlığı, ıslık çalan rüzgarlar ve ayıların siluetleriyle dolu bir zaman düşüyor usulca.

EŞİNİ 15 YIL ÖNCE HAKKA YOLCULAMIŞ

Annem 15 yıl önce hakka yürüdü, kardeşlerim çalışmak zorunda kaldığı için kentlere gittiler. Ben babama bakmak için kaldım burada, yoksul bir hayat yaşıyoruz, banyomuz bile yok. Ama bırakamam babamı. Biliyorum onun bir tarih olduğunu ve bize armağan kaldığını” diyor Emoş Doğan.

“Tekrar gelin, başımızın üstünde yeriniz var” diyerek uğurlarken bizi bu asırlık ustanın kızı, yüreğimizle vicdanımızla muhasebe yapıyoruz biz de yol boyu.

SILO QIZ YALNIZ, BİZLERİ ZİYARETE BEKLİYOR

“Daha sık gitmeliyiz” diyoruz biz de, biliyoruz çünkü 38 acılarına dokunmak, Dersim’in kederlerini avuçlarımızda hissetmek için Sılo Qız’a daha yakın olmak gerekiyor. Yeniden gidip o tarihe tanıklık yapacağımız sözünü vererek kendimize, ağır ve puslu bir Dersim akşamına doğru yol alıyoruz.

Ahmet BAKIR/ DERSİM