Lütfen bekleyin.. Lütfen bekleyin..
Tarih, 1977. Sonbahar aylarına denk gelen bir bayram günü. Antep’in yoksul semti Karşıyaka’da bir işçinin evi. Minderlerle döşenmiş odada, aralarında Abdullah Öcalan ve Cemil Bayık’ın da olduğu bir grup devrimci, o yaz boyu üzerinde çalışılmış “Kadın Sorunu” başlıklı broşürü tartışmak üzere bir araya gelmiş. Tartışmalara sıkça bir yayına duyulan ihtiyaç da karışıyor.
1978’in sonbaharı. Yüzünü PKK’ye dönmüş olanlar, heyecan içinde. Elden ele, fısıltılar eşliğinde bir yayın dağıtılıyor: Serxwebun. Sunuş yazısı ile kapağı ciltlenmiş, Kürdistan devriminin en ciddi meselelerine dair yazılar art arda dizilmiş. Yıllar sonra bir PKK’li, gazetenin nasıl bir heyecan yarattığını şu cümlelerle anlatıyor: “Kitabı elimize ilk alışımızı, ciltlenmiş kapağına kutsal kitaba dokunur gibi dokunuşumuzu ve özenle açıp kapağındaki isimle sunuş yazısına bakışımızı hatırlıyorum. Bu kitabı aylarca bedenimizde taşıyarak eğitim çalışmalarına gittik. Defalarca okuduk, defalarca tartışık ve defalarca anlattık.”
Amed Zindanı’ndaki direnişiyle Kürdistan tarihine geçen Mazlum Doğan, Serxwebun’la en fazla ilgilenen, redakte eden, yazılarını yazan ve Öcalan’ın konuşmalarını yayına hazırlayan isimdir.
***
Tarih 1981, Helve Kampı. PKK 1. Konferansı. Gündem: Merkezi yayın faaliyetlerinin yeniden organizasyonu. Kararlar: Serxwebun’un aylık bir gazete olarak yayın hayatına geri dönmesi. Gazetenin yalnızca ajitasyon-propaganda aracı olmaması, ayrıca teorik sorunların ele alındığı bir platforma dönüştürülmesi. Ulusal kurtuluş mücadelesinin Serxwebun üzerinden daha net bir teorik rotaya kavuşturulması. Gazeteyi çıkarmakla görevlendirilenlerin İsveç’te konumlanması, gazetenin Almanya’da hazırlanıp çıkarılması ve diğer alanlara ulaştırılması.
***
Ocak 1982. Helve Kampı. Serxwebun’un ilk sayısı, gerillalar tarafından silah atışlarıyla selamlanıyor. Avrupa’da dağıtılmaya başlanan ilk sayı, Kürdistan’a gönderilmek üzere paketleniyor. Kürt halkının artık özgürlük çizgisini savunan düzenli bir gazetesi var.
***
Nisan 1983. Özgürlük mücadelesi, İsveç merkezli bir yayına daha kavuştu: Berxwedan. İlk sayının 1. sayfası, iki fotoğraftan ibaret. Birinde üzerinde “Kahrolsun sömürgecilik” yazan bir duvar ve önünde oturan köylüler görülüyor; ikincisinde ise ellerinde silahlarıyla ilk dönem gerillaları. Sunum yazısı Kürtçe: “Di weşina xwe de, bi giranî; li ser pirsgirêk û rewşa girsêyen macirên gel ê Kurdistan disekine.”
***
Tarih 15 Haziran 1988. İstanbul’da hararetli ve heyecanlı bir çalışma sürüyor. Uzun tartışmalar sonucu, isim konusunda karar kılınabilmiş: Toplumsal Diriliş. Kürt halkının Özgürlük Hareketi öncülüğünde giderek büyüttüğü dirilişi yansıtmak, en büyük dert çünkü; görevi de, tanımı da buradan yapmak gerek.
Toplumsal Diriliş, bir ilk adım. Özgür Basın geleneğinin yasal düzlemdeki ilk adımı. Ancak aylık olarak çıkarılması planlanabilen bir dergi. Yalnız dört sayı yayınlanabildi. Ardından bildik hikaye: Operasyon, tüm çalışanların tutuklanması, derginin kapatılması.
***
22 Nisan 1990, İstanbul. Uzun süren tartışmalar ardından altı siyasi çevre bir araya gelerek çıkarmaya karar verdiği yayının ilk sayısı. Adı, Halk Gerçeği. Genel Yayın Yönetmeni, hâlâ Özgür Gündem emektarı olan Hüseyin Aykol. 24 Haziran 1990’da kapatılma ve Yazı İşleri Müdürü İsmail Safter’in tutuklanması.
***
Özgür Basın, kapatıla tutuklana yoluna devam ediyor: 26 Ağustos 1990’da çıkan Yeni Halk Gerçeği, 16 Eylül 1990’da kapatılıyor. Özgür Halk, 1990’da yola koyuluyor ve bugüne kadar kapatmaların üstesinden bir biçimde gelerek devam ediyor. Rewşen, 1992 yılında okura merhaba diyor.
***
Türkiye ve Kürdistan’da yayın yapan günlük gazetenin temeli sayılabilecek çalışma, Yeni Ülke gazetesi. İstanbul’da, 20 Ekim 1990’da kuruldu. Daha ilk sayısı yayınlanmıştı ki, Amed bürosu “İslami Cihat” denilen bir örgüt tarafından bombalandı. Yayımlanan 110 sayısının 40’ı toplatıldı. Bazı haberleri, matbaa sansürledi! Buna rağmen gazetenin tirajı, bir dönem 50 binlere dek ulaştı.
***
Özgür Gündem, 30 Mayıs 1992’de, İstanbul’da kuruldu. İlk kurulduğunda toplam 580 sayı çıkabildi; bu sayıların 486’sı hakkında dava açıldı. Gazete, üç kez 30 gün, 15 kez 15 gün, iki kez 10 gün kapatıldı. Çalışanlar, toplamda 147 yıl hapis ve ‘21 milyar’ para cezası aldı. 15 Ocak 1993’te kapatıldı.
***
Devrimci Yurtsever Gençlik (İstanbul, 1992), Tewlo (9 Nisan 1992-2 Temmuz 1992)
***
Kapatılan Özgür Gündem, 26 Nisan 1993’te yeniden yola koyuldu. Genel yayın yönetmeni, Gurbetelli Ersöz, yardımcısı Ferda Çetin’di. Gazete, 10 Aralık 1993’te, Dünya İnsan Hakları Günü’nde, yüzlerce polis tarafından basıldı, çalışanları gözaltına alındı. Gurbetelli Ersöz’ün de aralarında olduğu 18 çalışanın gözaltı süresi uzatıldı. 13 günlük işkenceli gözaltı ardından DGM, Gurbetelli Ersöz’ün ve Ali Rıza Halis’in tutuklanmasına karar verdi.
***
Özgür Ülke, Özgür Gündem’in mirasını devraldı; 28 Nisan 1994’te kuruldu. 3 Aralık 1994 günü, üç bürosu aynı anda bombalandı, Ersin Yıldız yaşamını yitirdi. Gazetenin toplam 247 sayısından 220’si hakkında toplatma kararı verildi, 7 yazı işleri müdürü tutuklandı. Özgür Ülke, bir yılını bile doldurmadan İstanbul Sulh Ceza Mahkemesi tarafından 2 Şubat 1995’te kapatıldı.
***
Bu tarih ardından Özgür Basın geleneğindeki günlük gazeteler, birçoğu yüzlerce soruşturmaya uğrayarak kapatıla kapatıla çıkmaya devam etti. İsimleri hep değişmek zorunda kaldı; ama çizgisi, özgürlük mücadelesindeki ısrarı hiç değişmedi. Bu nedenle de hep hedef oldu. Bazı gazeteler daha çıktıkları gün kapatıldı; bazıları ancak birkaç hafta yayınlanabildi; ama yeni gazete, hiç geciktirilmeden kuruluyordu. Yazı işleri müdürleri ve diğer gazeteciler, yüzlerce yıla varan hapis cezalarıyla karşılaştı ama buna rağmen görevi devralacak yürekli insanlar, her zaman var oldu.
***
Yeni Politika (13 Nisan 1995-16 Ağustos 1995), Özgür Yaşam (7 Ekim 1995-20 Ocak 1996), Demokrasi (12 Aralık 1996-3 Mayıs 1997), Ülkede Gündem (7 Temmuz 1997-23 Ekim 1998), Özgür Bakış (18 Nisan 1999-24 Nisan 2000), 2000’de Yeni Gündem (27 Mayıs 2000-31 Mart 2001), Yedinci Gündem (23 Haziran 2001-30 Ağustos 2002), Yeniden Özgür Gündem (2 Eylül 2003-28 Şubat 2004), Ülkede Özgür Gündem (1 Mart 2004-16 Kasım 2006), Toplumsal Demokrasi (16 Kasım 2006-5 Ocak 2007), Gündem (17 Ocak 2007-16 Aralık 2007), Güncel (19 Mart 2007-17 Ekim 2007), Yaşamda Gündem (9 Mart 2007-12 Mart 2007), Gerçek Demokrasi (Ekim 2007-21 Kasım 2007), Yedinci Gün (5 Kasım 2007-8 Ekim 2008), Haftaya Bakış (1 Aralık 2007-18 Mart 2008), Yaşamda Demokrasi (15 Aralık 2007-4 Nisan 2008), Toplumsal Demokrasi (22 Aralık 2007-25 Şubat 2008), Öteki Bakış (31 Mart 2008-4 Nisan 2008), Yeni Bakış (14 Nisan 2008-8 Mayıs 2008), Alternatif (19 Mayıs 2008-20 Ekim 2008), Gelecek (28 Mayıs 2008-27 Eylül 2008), Özgür Ülke (30 Eylül 2008-1 Ekim 2008), Gerçek (3 Ekim 2008-Çıktığı gün kapatıldı), Ülkeye Bakış (12 Ekim 2008-18 Ekim 2008), Yeni Mezopotamya (22 Ekim 2008-Çıktığı gün kapatıldı), Politika (27 Ekim 2008-14 Şubat 2009), Analiz (8 Kasım 2008-28 Şubat 2009), Ayrıntı (29 Kasım 2008-28 Mart 2009), Özgür Yorum (21 Aralık 2008-14 Mart 2009), Günlük (19 Ocak 2009-4 Nisan 2011), Özgür Gündem (4 Nisan 2011-16 Ağustos 2016)
Azadiya Welat’ın serüveni
Özgür Basın geleneğinin ilk Kürtçe gazetesi, 22 Şubat 1992’de İstanbul’da, Zübeyir Aydar’ın imtiyaz sahipliğinde kuruldu. Hakkında açılan dava ardından mahkemede Kürtçe savunma yapan gazetenin yazı işleri müdürü Mazhar Günbat’a hapis cezası verildi ve gazete kapatıldı. Günbat, yurt dışına çıkmak zorunda kalırken cezanın gerekçesi olarak “anlaşılmayan dilde konuşmak” gösterildi.
Hakkında açılan onlarca dava ve verilen cezalar nedeniyle sadece 115 sayı yayınlanabilen haftalık Welat gazetesinin kapatılmasından sonra, 1994 yılında Welatê Me gazetesi yayına başladı. İmtiyaz sahipliğini Aynur Bozkurt, yazı işleri müdürlüğünü ise Mehmet Gemsiz’in (Zana Farqîni) yaptığı Welatê Me’ye de dava açılarak yazı işleri müdürü tutuklandı. 1995 yılına kadar 46 sayısı çıkan haftalık Welatê Me gazetesi de aynı gerekçelerle kapatıldı.
Azadiya Welat gazetesi ise yayın hayatına 1996 yılında başladı. Haftalık yayın yapan gazetenin imtiyaz sahipiliğini Celalettin Yöyler yaptı. 2006 yılına kadar yayın hayatına haftalık olarak devam eden Azadiya Welat gazetesi, “en uzun süre yayın yapan Kürtçe gazete” unvanını alırken, Yöyler’in yanı sıra, Nuri Karakoyun, Suat Özalp ve Hamdullah Yılmaz olmak üzere dört imtiyaz sahibi, Düzgün Deniz, Salih Taşkesen, Nuri Karakoyun, Suat Özalp ve Hamdullah Yılmaz olmak üzere beş yazı işleri müdürü değiştirmek zorunda kaldı.
OHAL bölgesine gazetenin girişi yasak olduğu ve sürekli kapatıldığı için her hafta farklı bir isimle çıkarılıp bölge illerine gizli bir şekilde gönderildi. Bunun sonucunda çok sayıda gazete dağıtımcısı saldırıya uğradı, gözaltına alındı, tutuklandı ve öldürüldü.
İstanbul’da yayına başlayan Azadiya Welat gazetesi, 2003 yılında Diyarbakır’a taşındı. Türkiye’deki Kürtlerin yaşadığı coğrafyada yayınlanan ilk Kürtçe günlük gazete olan Azadiya Welat gazetesi, 15 Ağustos 2006 günü yayına başladı. Azadiya Welat’ın, günlük yayına geçmesiyle de yasaklar ve cezalar peşini bırakmadı. Azadiya Welat, 23 Mart 2007’de 20 gün, 7 Ekim 2008’de 30 gün, 27 Kasım 2008’da 30, 11 Nisan 2009’da 30 gün, 27 Mart 2010’da 30 gün 28 Mart 2010’da 30 gün olmak üzere toplam 170 gün yayın durdurma cezası aldı. 2006 yılından bu yana sekiz imtiyaz sahibi ve yazı işleri müdürü değiştiren Azadiya Welat’ın kapatıldığı dönemlerde ise, Rojev, Dengê Welat, Welat ve Hawar isimli gazeteler yayınlandı. Rojev gazetesi de “örgüt propagandası” yaptığı iddiasıyla bir ay süreyle kapatıldı.
Azadiya Welat dağıtımcısı 14 Ekim 2014’te Adana’da, gazete dağıtımı yaparken katledildi; cinayet hâlâ aydınlatılmadı. Yazı İşleri Müdürü Rohat Aktaş ise, 23 Ocak 2016’da, Cizre’deki “vahşet bodrumlarında” katledilenler arasındaydı.
Özgür Politika ve Yeni Özgür Politika...
Berxwedan gazetesinin ortaya çıkardığı miras, 5 Eylül 1995 yılında bir günlük gazeteye devredildi: Özgür Politika. Gazete, 10. yılını kutlamaya hazırlanırken, 05 Eylül 2005 günü Alman polisi tarafından basıldı, kapatıldı. Türkiye’nin “gerçek korkusu”, Almanya’ya sıçramıştı ama Özgür Basın’ın “gerçekte ısrarı” da...
16 Ocak 2006’da Özgür Basın emekçileri, Almanya’da yeniden bir araya geldi ve gazetemiz Yeni Özgür Politika’nın ilk sayısı okurla buluştu. O günden bu yana gazetemiz, Almanya, İsviçre, Fransa, İngiltere ve Avusturya başka olmak üzere birçok ülkede, Avrupa’nın tek Türkçe/Kürtçe gazetesi olarak yayın yapıyor. Türkiye ve Kürdistan’dan yoğun trafiğe sahip internet sitemizin ise bütün uzantıları, Türk mahkemeleri veya TİB tarafından engellenmiş durumda.
Onlarca kurum, yüzlerce emekçi...
1978 yılının sonbaharında ciltli kapağıyla halkla buluşan Serxwebun’dan bugüne Özgür Basın geleneği, onlarca gazete, dergi, ajans, televizyon ve radyo kanalı ortaya çıkardı. Kürdistan’ın dört parçası, Türkiye ve Avrupa’da yüzlerce emekçi, gerçeği halkla buluşturmak için çalışıyor. Hepsini bir dosyaya sığdırmanın imkanı yok. Tarihimiz ve bugünümüz, susturmaya çalışan egemenin havsalasının almayacağı kadar güçlü. Ve söylediği gibi şairin: Ekilir ekin geliriz/ Ezilir un geliriz/ Bir gider bin geliriz/ ‘Bizi’ vurmak kurtuluş mu?
Şehitlere sözümüz var
Cengiz Altun (Yeni Ülke, 24 Şubat 1992-Batman), Hafız Akdemir (Özgür Gündem, 8 Haziran 1992-Amed), Çetin Ababay (Özgür Halk, 30 Temmuz 1992-Batman), Yahya Orhan (Özgür Gündem, 31 Temmuz 1992-Batman), Hüseyin Deniz (Özgür Gündem, 10 Ağustos 1992-Ceylanpınar), Musa Anter (Özgür Gündem, 20 Eylül 1992-Amed), Cemal Akar (Özgür Ülke, Dersim-2 Şubat 1993), Kemal Kılıç (Özgür Gündem, 18 Şubat 1993-Urfa), Ferhat Tepe (Özgür Gündem, 28 Temmuz 1993-Bitlis), Nazım Babaoğlu (Özgür Gündem, 12 Mart 1994-Siverek), Ersin Yıldız (Özgür Ülke, 3 Aralık 1994-İstanbul), Safyettin Tepe (Yeni Politika, 29 Ağustos 1995-Bitlis), Nesrin Teke (Özgür Halk, 9 Temmuz 2000-Amed), Esen Aslan (Özgür Halk, 3 Ağustos 2000-İzmir), Volkan Eryiğit (Dicle Haber Ajansı, 19 Mart 2004-Adana), Metin Alataş (Azadiya Welat, 4 Nisan 2010-Adana), Mehmet Şenol (Özgür Gündem, Kulp-30 Ağustos 1994), Gurbetelli Ersöz (Özgür Gündem, 8 Ekim 1997-Gare), Fahrettin Dülçek (Alternatif, 1997-Kiğı), Enver Polat (Özgür Politika, 11 Nisan 1998-Besta), Sinan Cemgil Kahraman (Özgür Politika, 14 Eylül 1998-Botan), Engin Kişin (Özgür Halk, 28 Eylül 1999-Ağrı), Behzat Eraslan (Özgür Gündem, 27 Ekim 1999-Palu), Ayfer Serçe (Fırat Haber Ajansı, 18 Temmuz 2006-Urmiye/İran), Halil İbrahim Uysal (Med TV, 1 Nisan 2008-Besta), Mazlum Erenci (Dicle Haber Ajansı, 29 Haziran 2011-Dersim), Burhan Karadeniz (Özgür Gündem, 24 Mart 2003-Bochum), Bahattin Karakütük (Roj TV, 10 Ocak 2005-Glasgow), Deniz Fırat (Stêrk TV, 8 Ağustos 2014), Canan Süsenbag (Roj TV, 15 Ekim 2007-Çirav), Rohat Aktaş (Azadiya Welat, 23 Ocak 2016-Cizre), Hüseyin Akdoğan (Roj TV, 27 Kasım 2011-Amed), Zeynep Erdem (Med TV, 13 Eylül 1995-Mexmûr), Ekin Sanem (Roj TV, 12 Mart 2008-Besta), Nursel Şimşir (Roj TV, 31 Mart 2006-Botan), Nurcan Demir (Roj TV, 23 Temmuz 2011), Selma Avcı (Stêrk TV, 24 Mart 2012-Bitlis), Samiha Akturan (Roj TV, Ekim 2004-Ermenistan sınırı), Tuğba Taylan (Stêrk TV, 8 Nisan 2015), Nurcan Kahraman (Roj TV, 3 Eylül 2008-Gabar), Mistefa Mihemed (ANHA, 13 Temmuz 2016-Minbic), Wedat Hisên Elî (RojNews, 13 Ağustos 2016-Duhok), Nebi Encü (Stêrk TV, 29 Kasım 2012-Hesekê), Letife Selamet (Roj TV, 30 Haziran 2006-Merivan)
Dağıtımcılar da hep hedefti
Halil Adanır (21 Kasım 1992-Amed), Kemal Ekinci (15 Aralık 1992-Amed), Lokman Gündüz (31 Aralık 1992-Nusaybin), Orhan Karaağar (19 Ocak 1993-Van), Teğmen Demir (4 Haziran 1993-Batman), Haşim Yaşa (14 Haziran 1993-Amed), Zülküf Akkaya (28 Eylül 1993-Amed), Adnan Işık (27 Kasım 1993-Van), Yalçın Yaşa (10 Kasım 1993-Amed), Adil Başkan (9 Kasım 1993-Nusaybin), Kadir İpeksürer (19 Kasım 1993-Urfa), Mehmet Sencer (3 Aralık 1993-Amed), Musa Dürü (4 Aralık 1993-Batman), Hıdır Çelik (23 Ağustos 1994-Urfa), Nihat Yakut (11 Kasım 1998-Andok), Hasan Aydın (25 Haziran 1999), Kadri Bağdu (Azadiya Welat, 14 Ekim 2014-Adana), Hikmet Yakut (2003), İhsan Yakut, Yahya Yakut, M. Zeki Aksoy, İsmail Ağaya, Siraç Pençe, Mehmet Can Gündüz
(Politika)
