Lütfen bekleyin.. Lütfen bekleyin..
97 bê guna dewîjî; Surbahan, Kîsmîkor, Maxaçur, Ergan, Balibey, Kîştîm, Cancîge, Suke ûêb. cawan ra kerdê topî û dewa Surbahan de 3 roj ju axire de bê qatix û awe kerdê hêsir. Dima Gavanê Zînî de sanitê tifangê makînayin ver. Vatena Cemal Sureye ra; kutikê verê tarîxî, reyna lowayîş de bîyê.
Dewleta Osmanî rapolo Dêrsimî yo verên 1886ine de viraşto. Seyêkaro Milkîye Hamdî Beg, 2 gujîge 1927ine de rapolo ke do hukmat, ey de nîya vato; “Dêrsim, hukmatê komareyî de ju(yew) kergan o. No kergane ser de emelîyet îcap keno… Mekteb rakerdene, palokeyî rakerdene, înan rê welat ronayene ya kî medenî bibe deyin înan ser o gurîyayîş xeyal o…Dewlete mesela Dêrsimî de herey mekuyo, endî hal bikero… ”
Serwezîrê Tirkîya Înonu, 1935 de şîyo Dêrsim. Peyser ke amo 25 gaxan 1935’îne de ‘Qanûno Tuncelî’ veto. Ebe na qanûn namê Dêrsimî vurno, kerdo Tuncelî. Seyêkaro Umûm têdar kerdo û Korqomutan Alpdoxan Pasa ardo ser. Alpdoxan, sarê Dêrsimî ser o bê pers kiştiş û zulim rê selahîyetdar bîyo. Oncîa Serekerkanîya Pêroyî Fevzî Çakmak, rapolo 1931 de vano; “Dêrsim cahîl o. Mefin zaruret o… gereke propaganda ya tirkên bivirajîyo. Mamuran ra î yê ke kurd ê Dêrsimî ra bierjîyê tever. Dêrsim ebe mîştbîyayîş raye nîno…Kurdê, zerê sarê tirkan de gereke biviloşîyo.”
Pepug ke Dêrsim de wendo, helbet ney ra Erzinganî kî bara xo gureta. Îsmet Pasa 1935 de “Raporê Fetelayîşê Rojhelatî ” de cawo ke dewê alewî-kirmanc cuya xo ramenê ucawan rê; Dêrsimo qiz”, vato. Na sevet ra kirmancî çêyan(keyan), hêgayan û kar ra arêkerdê, bê pers bê cav(cuwab) ardê Surbahane (Kiliçkaya) de axira Eyup Axayî de kerdê pêser. Ortê înan de 90 serre de kokimî kî(zî), 19 serrî de xortî kî bîyê. Naca 3 roj bê awe û bê qatix vindarnê. Ortê înan de ju leşkero desturin kî bîyo. Destê pêrune, jubînî(yewbînî) ra gîredê û vera orojî de noxosnê. Nîyadanê ke tayê guman kenê, înan ra vanê; “Dotê koyî de ju arebe raye de mendo, some pîya ey xelesneme, hama sima gereke (ganî) raver kemeran ra ju raye bivirazê.” Yanê raa qirrimî bîla pê vîjdanê înan ra da viraştayêne. Hen aseno ke dubareyê Osmanî waxtê komare de kî nêvurîyê. Eke resê Gavanê Zînî, leşkeran dorme pêrune çarnito, ju xape ra gîredê û sanitê verê tifongê makînayin. Qomî ra 95 tenî uca de desinde merdê. Di tenî binê meyîtan de xeleşîyê, hama eke ferq kerdê sare înan kî do kemeran û ê kî hen kiştê. Pêrune rê ju mezele bîla jêde vênita. Pêro meyîtî teyr-tur û vergan rê werd be deyin ortê de caverdê.
Yanê çîyo ke “Dêrsimo Pîl” rê layiq dîyo “Dêrsimo Qiz” rê kî zaf nêvênito. Ê ke nêkiştê ê kî dê are, dima mefin kerdê rusnê Rojawanê Tirkîya de Balikesîr û Keşanî. Nê deva-deve 10 serre ucawan de mendê. Sarê ucawan kî nê însan weran dima(badê), dim sae kerdo! Yanê î yê ke piskitê Tirkîya, înan kî her roj merdena xo waşta.
Qirrim ra dima pêra mazluman ra juyî wastişname dano dewlete. Vano; “Ez meyîtanê xo wazen.” Dewlete ra veng nêvejîno. Dima 1960 de tornan ra juyî , serva pî û kalikê xo reyna wastişname dano, oncîa dewlete ra veng nêvejîno. Temmuze 2011ine de 73 serre ra dima tayê kesî reyna Dozgerê Cumratê Erzinganî rê wastişname do. Dozgerê Cumratî 19 roj ra dima vake; “Na mesela ke 1938 de bîya, o waxt cezaya qirrimê nîyanên çîn e bîya. Hama hen aseno ke kes dawa xo ra nêtexelîno. Çi ke ê raştîye û heqîye wazenê. Hata ke dewlete têrî amayîş nêkerd, na dawa Mehkemeyo Heqanê Însanetên a Ewropa(MHÎE) de dewam kena.
(Politika)
